Το «Ούτε να το σκεφτείς» αποτελεί ένα έργο των Lazarus Arnold, Lazarus Clifford και Fay Allen, το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1993 από τις εκδόσεις Impact Publishers Inc., με πρωτότυπο τίτλο το “Don't Believe It for a Minute: Forty Toxic Ideas That Are Driving You Crazy”. Στο ελληνικό κοινό κυκλοφόρησε το 2006 από τις εκδόσεις ΕΣΟΠΤΡΟΝ, με μετάφραση της Πουλάκου Ελένης και επιμέλεια κειμένου της Σβορώνου Ελίνας.
Στο παρόν βιβλίο, δύο ψυχολόγοι, οι Lazarus A. και Lazarus C. και ένας ψυχίατρος, o Fay A., πραγματεύονται σαράντα «τοξικές» πεποιθήσεις ή «μύθους» που άκουγαν συχνά από τους θεραπευόμενούς τους, αλλά είναι και γενικώς διαδεδομένες στις δυτικές κοινωνίες. Οι πεποιθήσεις αυτές αποτελούν πολύ συχνά παράγοντα διατήρησης σημαντικών ψυχολογικών προβλημάτων και δυσκολιών στην καθημερινότητα μας, αν κανείς αναλογιστεί τη βασική ιδέα της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, κατά την οποία ο τρόπος που νοηματοδοτούμε τις διάφορες καταστάσεις και σκεφτόμαστε, επηρεάζει σημαντικά το πώς αισθανόμαστε και το πώς συμπεριφερόμαστε.
Κάθε κεφάλαιο παρουσιάζει μία από τις 40 διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις, ξεχωριστά, μέσα από διάφορα πραγματικά παραδείγματα. Ο βασικός στόχος του βιβλίου, ωστόσο, δεν είναι μόνο στην παρουσίαση αυτών των ιδεών, αλλά και η αμφισβήτησή τους μέσα από μια σειρά επιχειρημάτων, η οποία τελικώς καταλήγει στην επαναδιατύπωση νέων εναλλακτικών πεποιθήσεων, πιο λειτουργικών, που μπορεί ο αναγνώστης να χρησιμοποιήσει ως «αντίδοτο» για τις «τοξικές» του πεποιθήσεις. Ακόμη, εξηγεί με έντεχνο τρόπο πώς ορισμένες «τοξικές» πεποιθήσεις ενδέχεται να επικαλύπτουν η μια την άλλη, με αποτέλεσμα να οδηγούν στην επανάληψη δυσλειτουργικών συμπεριφορών και αρνητικών συναισθημάτων. Για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι « Στόχος μου είναι η τελειότητα» συχνά επικαλύπτει ή ενισχύει την πεποίθηση ότι «Οι διακοπές είναι χάσιμο χρόνου». Αντίστοιχα, εξηγεί ότι μερικές από τις πεποιθήσεις αυτές, ενώ μοιάζουν αντικρουόμενες μεταξύ τους, πολλές φορές μας φέρνουν αντιμέτωπους με παρόμοια προβλήματα. Για παράδειγμα, η ιδέα ότι «Η απόλυτη ειλικρίνεια είναι η καλύτερη τακτική» μπορεί να φέρει σε δύσκολη θέση και να πληγώσει τα συναισθήματα κάποιου, ενώ η ιδέα «Μη λες πράγματα που μπορεί να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου» μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει εξίσου αρνητικά αποτελέσματα. Με την αμφισβήτηση αυτών των φαινομενικά αντίθετων ιδεών, μπορούμε να οδηγηθούμε σε άλλες πιο βοηθητικές πεποιθήσεις και κατά επέκταση σε πιο βοηθητικούς τρόπους συμπεριφοράς,.
Τα παραδείγματα περιπτώσεων που χρησιμοποιούνται, η σύνοψη συμπερασμάτων και η διατύπωση εναλλακτικών ιδεών «αντίδοτων» για κάθε τοξική πεποίθηση που αναφέρονται στο τέλος κάθε κεφαλαίου ξεχωριστά, κάνουν το συγκεκριμένο βιβλίο ακόμη πιο εύληπτο για τον αναγνώστη. Μέσα από τα παραδείγματα αυτά τον διευκολύνουν να ταυτιστεί, να εντοπίσει και να διαπραγματευτεί την ορθότητα των δικών του πεποιθήσεων, παρέχοντας στον εαυτό του μια σημαντική πηγή αυτοβοήθειας. Το κείμενο είναι γραμμένο σε πολύ απλή και άμεση γλώσσα, ενώ τα κεφαλαία είναι σαφώς δομημένα για κάθε διαστρεβλωμένη πεποίθηση ξεχωριστά. Αυτό βοηθάει αρκετά τον αναγνώστη να ανασύρει εύκολα και να υπενθυμίσει στον εαυτό του τα προσωπικά του αντίδοτα ως εναλλακτικές απαντήσεις στις δικές του τοξικές πεποιθήσεις, καθιστώντας με αυτό τον τρόπο το συγκεκριμένο βιβλίο έναν εύχρηστο προσωπικό οδηγό αυτοφροντίδας.
Επιπλέον, το «Ούτε να το σκεφτείς» θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο και για επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που επιχειρούν να εξηγήσουν με απλό και άμεσο τρόπο, το πώς οι διάφορες δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που διατηρούν οι θεραπευόμενοι τους δημιουργούν πρόβλημα στη ζωή τους και κατά επέκταση να τους βοηθήσουν να τις αμφισβητήσουν και να τις αντικαταστήσουν με άλλες εναλλακτικές, περισσότερο βοηθητικές, πεποιθήσεις. Το βιβλίο αυτό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένας αυτόνομος οδηγός αυτοβελτίωσης, αλλά ακόμη καλύτερα μπορεί να ενσωματωθεί ως ένα συμπληρωματικό εργαλείο στο θεραπευτικό ταξίδι ενός ατόμου, ενισχύοντας έτσι τόσο τη διαδικασία της ίδιας της θεραπείας, όσο και την αντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων, τα οποία έχουν ως αφετηρία τον τρόπο σκέψης μας.
Τέλος, είναι άξια αναφοράς η ποιότητα της μετάφρασης και η επιμέλεια του κειμένου, που καθιστούν το συγκεκριμένο εγχειρίδιο ένα πολύ κατατοπιστικό και εύπεπτο εργαλείο αυτοβοήθειας.
Lazarus Α., Lazarus C., Fay A. Ούτε να το σκεφτείς. (Σβορώνου Ε. Επιμ. Έκδ., Πουλάκου Ε. Μτφ.) Αθήνα: Εκδόσεις Έσοπτρον. (Τίτλος πρωτοτύπου: Don’t believe it for a minute. Έτος πρωτότυπης έκδοσης: 1993)
